Trang: 70
Tập 28, số 12 2018
Sử dụng mô hình ARIMAX và một số yếu tố thời tiết để dự báo ngắn hạn bệnh tiêu chảy tại Hà Tĩnh
Short term diarrhea forecasting model in Ha Tinh province based on arimax time series analysis
Tác giả: Phan Đăng Thân*, Lê Thị Phương Mai, Nguyễn Ngọc Sáng
Tóm tắt:
Áp dụng phương pháp phân tích chuỗi thời gian ARIMA (Autoregressive Intergrated Moving Average) của
Box - Jenkin và Box Tiao xây dựng mô hình ARIMAX dự báo ngắn hạn bệnh tiêu chảy tại Hà Tĩnh dựa
trên chuỗi số liệu bệnh tiêu chảy và thời tiết là nhiệt độ, độ ẩm, số giờ nắng, tổng lượng mưa theo tháng
trong 25 năm từ năm 1992 đến năm 2017. Chuỗi số liệu bệnh tiêu chảy ổn định sau khi sai phân bậc 1
và giá trị hàm tự tương quan (ACF - Autocorrelation Function) và tương quan riêng phần (PACF - Partial
Autocorrelation) phù hợp với mô hình ARIMA (1,1,1) (1,1,0)12. Yếu tố RR (tổng lượng mưa) và Tmean (Nhiệt
độ trung bình) tại bước trễ 2 tháng có mối liên quan chéo (CCF - Cross-correlation Function) với số ca
bệnh tiêu chảy hiện tại (p<0,05). Mô hình ARIMAX xây dựng dựa trên mô hình ARIMA (1,1,1) (1,1,0)12 và
các chỉ số thời tiết có mối liên quan chéo với chuỗi số liệu bệnh tiêu chảy bằng phần mềm thống kê cho
thấy mô hình ARIMAX (1,1,1) (1,1,0)12 với nhân tố dự báo là RR và Tmean tại bước trễ 2 tháng có chỉ số
RMSE (Root Mean Square Error) và BIC (Bayesian Information Criterion) phù hợp và kiểm định Ljung-Box
Q có ý nghĩa thống kê (p > 0,05). Mô hình ARIMAX (1,1,1) (1,1,0)12 với nhân tố dự báo là RR và Tmean tại
bước trễ 2 tháng có khả năng cảnh báo ngắn hạn bệnh tiêu chảy tại Hà Tĩnh.
Summary:
ARIMA (Autoregressive Integrated Moving
Average) time series analysis from Box-
Jenkin and Box Tiao was applied to develop
ARIMAX - short-term forecasting model for
diarrheal disease in Ha Tinh province based
on the diarrheal data series by month, and
the weather data series such as temperature,
humidity, number of sunshine hours in 25 years
from 1992 - 2017. The diarrhea data series
were nonstationary after 1st level difference
and the autocorrelation function (ACF) and
partial autocorrelation (PACF) were consistent
with the ARIMA model (1,1,1)(1,1,0)12. The
total rainfall (RR) and mean temperature
(Tmean) by month at lag 2 crossing step (CCFcross-
correlation function) with the number of
diarrhea cases at present p < 0.05. The ARIMAX
model was based on the ARIMA model (1,1,1)
(1,1,0)12 and the weather patterns were crosslinked
with the disease data series using SPSS
22 software showed that the ARIMAX model
(1,1,1) (1,1,0)12 with predicts factor is RR and
Tmean at lag 2 month with Root mean square
error (RMSE), BIC (Bayesian Information
Criterion) and R-Squared was fit with Ljung-
Box Q testing statistically significant.
The ARIMAX model (1,1,1) (1,1,0)12 with
RR and Tmean at lag 2 month can forecast short
term diarrheal disease in Ha Tinh.
Từ khóa:
Từ khóa: ARIMA, ARIMAX, mô hình dự báo, bệnh tiêu chảy
Keywords:
Keywords: ARIMA, ARIMAX, forecasting model, diarrhea
File nội dung:
o181270.pdf
Tải file:
